|
Localisation - Situering:
Site "Flémalle
d'hier et d'aujourd'hui".
Inscriptions - Opschriften
Voir scans ci-dessous - Zie scans beneden
Histoire - Geschiedenis
Dès son origine, le billet de banque joue un rôle
d’ambassadeur. Dans un premier temps y figurent des
allégories nationales puis, les portraits des souverains et
enfin, des personnages représentatifs de l’histoire et de la
culture de la Belgique. Ceci permettra un élargissement
considérable du champ iconographique pour les séries
suivantes.
La Série Centenaire
C’est avec la Série Centenaire, qui commémore les 100 ans de
la création de la Banque nationale, que l’on voit apparaître
pour la première fois, sur un billet de la Banque nationale
de Belgique, d’autres portraits que ceux de nos souverains.
Comme pour la série précédente (la Série Dynastie), les rois
Léopold Ier, Léopold II et Albert Ier illustrent
respectivement le recto des coupures de 100, 500 et 1000
francs. Les versos, quant à eux, figurent des personnages et
évènements importants de leur règne. Hubert FRÈRE-ORBAN,
ministre des Finances et fondateur de la Banque nationale de
Belgique, rappelle la fondation de celle-ci en 1850 (100
francs). Pierre Paul RUBENS, célèbre peintre du baroque
flamand, représente, avec ses Têtes de Nègres, la
colonisation du Congo belge (500 francs), tandis que
l’éclusier Hendrik GEERAERT, qui permit l’inondation de la
plaine de l’Yser, évoque la Première Guerre mondiale (1000
francs).
Le billet de 1000 francs
Le roi Albert Ier, présenté en habit civil, occupe le
premier tiers au recto du billet. Sur son épaule droite
figure le numéro du billet. Au centre, avec le lion
héraldique en fond, sont mentionnés l’émetteur, le montant
en lettres, la mention payables à vue (c'est-à-dire à payer
à la personne porteuse du billet), la date d’émission, les
signatures du gouverneur et du trésorier ainsi que l’article
173 du code pénal: "Le contrefacteur est puni des travaux
forcés". Ces deux premières parties sont circonscrites
par un cadre rectangulaire de fond gris. Enfin, le dernier
tiers, sous forme de bande blanche, reprend par deux fois le
montant en chiffres – à l’encre rouge et sur fond de rosette
guillochée (c'est-à-dire ornée de traits gravés
entrecroisés). Cette partie accueille aussi le filigrane à
l’effigie du roi Léopold Ier ainsi que le numéro de série.
En ce qui concerne le verso, le premier tiers reprend le
montant à l’encre bleue et évidé, ainsi que l’article 173 en
néerlandais. Les deux autres tiers présentent, dans un cadre
rectangulaire, le buste d’Hendrik GEERAERT avec, pour décor,
les écluses de Nieuport ainsi que les mentions légales
précitées, ici en néerlandais.
La bataille de l’Yser
Entre le 18 et le 31 octobre 1914, la bataille de l’Yser
voit s’affronter les armées franco-anglo-belge et allemande,
cette dernière voulant franchir le fleuve et ainsi continuer
sa marche sur Dunkerque. Sous les ordres du Roi Chevalier,
Albert Ier, les troupes belges tentent de maintenir une
ligne de front sur l’Yser. Après plusieurs attaques sans
succès des avant-postes belges à Nieuport et Dixmude, les
Allemands concentrent leurs forces au centre du front. Le 22
octobre, ils parviennent à créer une brèche à Tervaete et
passent à l’ouest du fleuve. Le 25 octobre, les troupes
alliées abandonnent l’Yser pour se regrouper derrière la
voie ferrée reliant Nieuport à Dixmude, dont le talus au
milieu des polders constitue un abri ainsi qu’une digue. Les
têtes de ponts de Dixmude et de Nieuport devenant de plus en
plus ardues à maintenir, l’idée d’une inondation entre
l’Yser et le chemin de fer est approuvée par le Roi. Le 30
octobre, les Allemands arrivent au pied du talus de la voie
ferrée avant d’être repoussés. Le 1er novembre, grâce aux
inondations, il ne reste plus un seul Allemand à l’ouest de
l’Yser.
La paternité de l’inondation
Au début du front sur l’Yser, le commandant NUYTEN avait eu
un entretien avec le batelier Hendrik GEERAERT au sujet
d’une éventuelle inondation. Le soir du 21 octobre, une
première inondation, menée à bien par le batelier, a lieu au
nord de Nieuport. Le 25 octobre, le commandant est chargé
d’étudier les possibilités d’étendre l’inondation sur le
front belge. En l’absence des ingénieurs des Ponts et
Chaussées évacués, il se renseigne auprès de Charles COGGE,
garde de la Wateringue (service des écluses à Furnes).
Durant la nuit, les aqueducs passant sous le talus de la
voie ferrée sont comblés et une digue circulaire est
construite entre le canal de Furnes et le chemin de fer
grâce aux unités du génie. Les 27 et 28 octobre, les portes
de l’ancienne écluse de Furnes sont ouvertes à marée haute
par COGGE, mais le résultat n’est pas satisfaisant. Dans la
soirée du 28 octobre, GEERAERT propose d’ouvrir les vannes
du déversoir du Noordvaart dont le débit est plus important
mais, étant donné sa situation en avant des lignes, cela
risque d’attirer l’attention des Allemands. Le 29 octobre,
on rouvre pour la troisième fois l’écluse de Furnes, ce qui
n’est toujours pas suffisant. On décide alors d’ouvrir
malgré tout le déversoir du Noordvaart. GEERAERT effectue la
manœuvre, qu’il
renouvellera les 30 et 31 octobre. Le 1er novembre, toute la
zone est inondée et les Allemands se sont repliés de l’autre
côté de l’Yser.
En hommage
COGGE et GEERAERT reçoivent, entre autres, l’ordre de
Léopold et sont inhumés avec tous les honneurs dus aux
héros. La ville de Furnes donne le nom de COGGE à l’une de
ses avenues et installe un buste en bronze du garde de la
Wateringue dans la Noordstraat. Quant à GEERAERT, une place
ornée de son buste, derrière l’hôtel de ville de Nieuport,
porte son nom. Le Musée de l’armée leur rend également
hommage sous forme d’une plaque commémorative pour COGGE et
d’un buste pour GEERAERT. En 1938, en mémoire de toutes les
victimes de la Grande Guerre, on édifie à Nieuport le
Monument Albert Ier, constitué d’une statue équestre du Roi
Chevalier au centre d’une rotonde. Près des écluses, on
érige également un Mémorial de l’Yser, présentant une femme
protégeant la couronne belge. Enfin, en 1950, le fameux
billet de 1000 fr. à l’effigie du Roi Albert Ier et
d’Hendrik GEERAERT est mis en circulation (Source:
Musée
de la Banque nationale de Belgique).
-------------------------------------- Het
Belgische bankbiljet speelde in België steeds de rol van
ambassadeur. Eerst waren er de nationale allegorieën, dan
kwamen de vorsten en uiteindelijk maakten ook belangrijke
personages uit de nationale geschiedenis en de culturele
wereld hun opwachting. Op die manier werd het iconografische
veld voor de latere biljettenreeksen aanzienlijk uitgebreid.
De Eeuwfeestreeks
De reeks die het 100-jarige bestaan van de Nationale Bank
van België herdenkt, is de eerste reeks biljetten van de
Nationale Bank van België waarop personen van niet
koninklijken bloede voorkomen. Net zoals op de voorgaande
reeks, de Dynastiereeks, staan de koningen Leopold I,
Leopold II en Albert I afgebeeld op de voorzijden van resp.
de biljetten van 100, 500 en 1000 frank. De keerzijden van
deze biljetten tonen figuren of gebeurtenissen die van groot
belang waren tijdens hun bewind. Op het biljet van 100 frank
prijkt Hubert FRÈRE-ORBAN, minister van Financiën en
stichter van de Nationale Bank van België in 1850. Op de
keerzijde van 500 frank verwijst de studie "Vier Negerkoppen"
van de beroemde Vlaamse barokschilder Pieter Paul RUBENS
naar de voormalige Belgische kolonie Congo. Op het biljet
van 1000 frank staat sluiswachter Hendrik GEERAERT afgebeeld,
de man die tijdens de Eerste Wereldoorlog het slagveld van
de IJzer onder water zette.
Het biljet van 1000 frank
Het portret van Koning Albert I staat rechts op het biljet.
Onderaan is het serienummer aangebracht. De heraldische
leeuw in het midden dient als achtergrond voor een hele
reeks vermeldingen in het Frans: de naam van de uitgever, de
waarde van de coupure, payables à vue (of betaalbaar
op zicht, m.a.w. betaalbaar aan de houder van het biljet),
de handtekeningen van de gouverneur en de schatbewaarder en
artikel 173 uit het Strafwetboek, "Le contrefacteur est
puni des travaux forcés". Een rechthoekig grijs kader
omkadert het portret, de heraldische leeuw en de
vermeldingen. Links van het biljet is een witte strook
waarin tweemaal de waarde in cijfers gedrukt staat, eenmaal
in rode inkt en eenmaal in een rozet in uillochemotief. In
deze strook is het portret van Leopold I aangebracht als
watermerk evenals het serienummer van het biljet. In de
watermerkstrook op de keerzijde is de waarde aangebracht in
blauwe inkt evenals de strafbepaling De namaker wordt met
dwangarbeid gestraft. De rest van het biljet wordt ingenomen
door het portret van Hendrik GEERAERT die poseert voor de
sluizen van Nieuwpoort. Deze achtergrond dient ook voor de
bij wet voorgeschreven verplichte vermeldingen in het
Nederlands: naam van de uitgever, waarde, handtekeningen en
de bepaling: betaalbaar op zicht.
De Slag aan de IJzer
Tussen 18 en 31 oktober 1914 vond de slag aan de IJzer
plaats tussen aan de ene zijde de Franse, Engelse en
Belgische troepen en aan de andere zijde het Duitse leger.
Dit laatste wilde niet liever dan de rivier over te steken
om zo door te stoten tot Duinkerke. Op bevel van Koning
Albert I probeerde het Belgische leger de IJzer als
frontlinie te behouden. Na enkele mislukte aanvallen van de
Duitsers op de Belgische voorposten in Nieuwpoort en
Diksmuide, verlegden zij hun aandacht naar het centrum van
het front. Op 22 oktober slaagden de Duitsers erin een bres
te slaan in de verdedigingslinie van de Belgen ter hoogte
van Tervaete. Op die manier naderden de Duitse troepen langs
het westen de IJzer. Op 25 oktober verlieten de geallieerden
hun linie aan de IJzer en hergroepeerden zich aan de
spoorweg tussen Nieuwpoort en Diksmuide. De spoorwegberm in
de polders bood de geallieerde troepen een nieuwe
schuilplaats. Het werd steeds moeilijker om weerstand te
bieden tegen de Duitsers, vooral in Diksmuide en Nieuwpoort.
Daarom werd er geopperd om het gebied tussen de IJzer en de
spoorweg te laten overstromen. Dit idee vond ingang bij
Koning Albert I en kreeg zijn zege. Op 30 oktober komt het
Duitse leger tot de voet van de spoorwegberm vanwaar het
zich na het onderwater zetten van de IJzervlakte moet
terugtrekken. Op 1 november is er, dankzij het openen van de
sluizen, geen enkele Duitser meer te bespeuren.
Het idee van het onder water zetten
Bij het begin van de strijd om de IJzer, had commandant
NUYTEN reeds een gesprek gevoerd met binnenschipper Hendrik
GEERAERT, over de mogelijkheid om de IJzervlakte onder water
te zetten. Op 21 oktober 1914 werd de sluis voor het eerst
opengezet te Nieuwpoort door GEERAERT. Vier dagen later werd
een Belgische commandant belast met de opdracht om de
haalbaarheid van het onder water zetten van het Belgische
front te bestuderen. Omwille van de afwezigheid van de
ingenieurs van Bruggen en Wegen, richtte hij zijn vraag aan
Karel COGGE, toezichter van de Wateringen. Tijdens de nacht
van 25 oktober werden voorbereidingen getroffen aan de
waterhuishouding. Bovendien werd er ook een dijk aangelegd
door het geniekorps. Deze liep tussen het kanaal in Veurne
en de spoorweg. Op 27 en 28 oktober werden de poorten van de
oude sluis van Veurne bij hoogtij geopend door COGGE, maar
zonder het gewenste resultaat. Op de avond van 28 oktober
stelt GEERAERT voor om de sluisdeuren van het waterreservoir
van de Noordvaart te openen. Aan dit plan was een groot
risico verbonden, want het zou de aandacht van het Duitse
leger kunnen trekken. Op 29 oktober worden voor een derde
maal de sluisdeuren van de sluis te Veurne geopend, maar nog
steeds zonder enig resultaat. Uiteindelijk beslist men toch
om het plan van GEERAERT een kans te geven. GEERAERT
herhaalt dit manoeuvre op 30 en 31 oktober. Op 1 november
staat heel het gebied onder water waardoor de Duitsers zich
terugtrekken aan de andere kant van de IJzer.
Ter ere van …
COGGE en GEERAERT ontvangen onder meer de Leopoldsorde en
krijgen later een eervolle begrafenis als nationale helden.
In de stad Veurne wordt een laan naar COGGE genoemd en zijn
buste is er te bekijken in de Noordstraat. Nieuwpoort brengt
met de buste van Hendrik GEERAERT op het naar hem genoemde
plein achter het stadhuis hulde aan de binnenschipper-sluiswachter.
Ook het legermuseum eert de twee waaghalzen. COGGE krijgt
een gedenkplaat en GEERAERT een buste. In 1938 wordt ter
herdenking van alle slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog,
het Koning Albert-monument ingehuldigd te Nieuwpoort. De
koninklijke ruiter bevindt er zich te midden van een
rotonde. Het IJzergedenkteken, opgetrokken nabij de
Nieuwpoortse sluizen, stelt een vrouw voor die de Belgische
kroon verdedigt. Ten slotte is er ook het biljet van 1000
frank dat in 1950 in omloop komt met op de voorzijde Koning
Albert I en op de keerzijde Hendrik GEERAERT (Bron:
Museum
van de nationale Bank van België).
Meer info over Hendrik GEERAERT
|
